દિલ્હીથી રવાના થયેલું વિમાન દક્ષિણપશ્ચિમ દિશા તરફ આગળ વધવા માંડ્યું, એટલે સીટબેલ્ટ છોડતાં છોડતાં સરદાર પરમજિતસિંહે બાજુની બેઠકમાં ગોઠવાયેલા પ્રવાસી સામે નજર કરી, ‘ઓયે, સતશ્રી અકાલ, બાદશાહ...!’
‘નમસ્તે, ભાઈસાહબ.’ પંચાવનની આસપાસના દેખાતા સીધાસાદા સજ્જને શિષ્ટાચારનો પ્રત્યુત્તર આપ્યો. પછી કંઈક રહી ગયું હોય અને અચાનક યાદ આવ્યું હોય એમ ઉમેર્યું, ‘સતશ્રી અકાલ, સરદારજી!’
‘થેન્ક યુ!’ સરદાર ખુશ થયા. દાઢી ઉપર હાથ પસવાર્યો. કાચની બારીમાંથી અદ્રશ્ય થઈ રહેલા ભારતના પાટનગર તરફ જોયું, ન જોયું અને પાછા પડોશી તરફ વળ્યા, ‘કહાં કા રૂખ કિયા હૈ, ભાઈસાહબ? હમ તો અહમદાબાદ જા રહે હૈ.’
‘મૈં ભી અહમદાબાદ હી જા રહા હૂં.’ સજ્જને ટૂંકો જવાબ આપીને એક હિન્દી સામયિક ઉઘાડ્યું. હજુ તો વાંચવાની શરૂઆત કરે, ત્યાં જ એરહોસ્ટેસ આવીને પૂછવા માંડી, ‘વ્હોટ વિલ યુ હેવ, સર? ટી ઓર કૉફી?’ સજ્જને ‘બ્લેક કોફી’નો ઓર્ડર આપ્યો.
સરદારજીએ ઓર્ડરની સાથે ફરિયાદ પણ કરી, ‘આપ લોગ તીસરા ઓપ્શન તો દેતે નહીં હૈ! વૈસે યે વક્ત હમારે લિયે વ્હિસ્કી પીનેકા હૈ, લૈકિન ક્યા કરેં? ડોમેસ્ટિક ફ્લાઇટ મેં શરાબ કહાં મિલતા હૈ? ઠીક હૈ, જૈસી આપ કી મરજી! જો ભી દેંગે, હમ પી લેંગે.’ છોકરી મુસ્કુરાઈને ચાલી ગઈ.
સરદારજી બોલવાની છૂટવાળા લાગ્યા. બાઈ ગઈ તો પાછા ભાઈને પકડ્યા
‘બિઝનેસ કે લિયે જા રહે હૈ ગુજરાત મેં?’ ‘કુછ ઐસા હી સમજો.’ સજ્જનને વાત કરવામાં ખાસ દિલચશ્પી હોય એવું લાગતું ન હતું. ‘બિઝનેસ તો હમ કર રહે હૈ. બસ, પૂછો મત કિ ક્યા બિઝનેસ કર રહે હમ? બસ, યે સમજ લો કિ ગુજરાત એક ગાય હૈ ઔર હમ દૂધ કી જગહ ઉસ મેં સે પૈસે નિકાલ રહે હૈ. અબ યે મત પૂછના કિ વો કૈસે...?’ સજ્જન ઔપચારિકતા જેવું હસ્યા. એમને રસ મેગેઝિનના એડિટોરિયલમાં હતો, પણ સરદારજી ફિલ્મ ‘શોલે’ની બસંતીનાં સગા ભાઈ જેવા હતા. એમને કશું પણ પૂછવાની જરૂર જ ક્યાં હતી. વગર પૂછ્યે એમણે ધંધાની એટલે કે ગોરખધંધાની વાત ઓકવા માંડી.
‘નમસ્તે, ભાઈસાહબ.’ પંચાવનની આસપાસના દેખાતા સીધાસાદા સજ્જને શિષ્ટાચારનો પ્રત્યુત્તર આપ્યો. પછી કંઈક રહી ગયું હોય અને અચાનક યાદ આવ્યું હોય એમ ઉમેર્યું, ‘સતશ્રી અકાલ, સરદારજી!’
‘થેન્ક યુ!’ સરદાર ખુશ થયા. દાઢી ઉપર હાથ પસવાર્યો. કાચની બારીમાંથી અદ્રશ્ય થઈ રહેલા ભારતના પાટનગર તરફ જોયું, ન જોયું અને પાછા પડોશી તરફ વળ્યા, ‘કહાં કા રૂખ કિયા હૈ, ભાઈસાહબ? હમ તો અહમદાબાદ જા રહે હૈ.’
‘મૈં ભી અહમદાબાદ હી જા રહા હૂં.’ સજ્જને ટૂંકો જવાબ આપીને એક હિન્દી સામયિક ઉઘાડ્યું. હજુ તો વાંચવાની શરૂઆત કરે, ત્યાં જ એરહોસ્ટેસ આવીને પૂછવા માંડી, ‘વ્હોટ વિલ યુ હેવ, સર? ટી ઓર કૉફી?’ સજ્જને ‘બ્લેક કોફી’નો ઓર્ડર આપ્યો.
સરદારજીએ ઓર્ડરની સાથે ફરિયાદ પણ કરી, ‘આપ લોગ તીસરા ઓપ્શન તો દેતે નહીં હૈ! વૈસે યે વક્ત હમારે લિયે વ્હિસ્કી પીનેકા હૈ, લૈકિન ક્યા કરેં? ડોમેસ્ટિક ફ્લાઇટ મેં શરાબ કહાં મિલતા હૈ? ઠીક હૈ, જૈસી આપ કી મરજી! જો ભી દેંગે, હમ પી લેંગે.’ છોકરી મુસ્કુરાઈને ચાલી ગઈ.
સરદારજી બોલવાની છૂટવાળા લાગ્યા. બાઈ ગઈ તો પાછા ભાઈને પકડ્યા
‘બિઝનેસ કે લિયે જા રહે હૈ ગુજરાત મેં?’ ‘કુછ ઐસા હી સમજો.’ સજ્જનને વાત કરવામાં ખાસ દિલચશ્પી હોય એવું લાગતું ન હતું. ‘બિઝનેસ તો હમ કર રહે હૈ. બસ, પૂછો મત કિ ક્યા બિઝનેસ કર રહે હમ? બસ, યે સમજ લો કિ ગુજરાત એક ગાય હૈ ઔર હમ દૂધ કી જગહ ઉસ મેં સે પૈસે નિકાલ રહે હૈ. અબ યે મત પૂછના કિ વો કૈસે...?’ સજ્જન ઔપચારિકતા જેવું હસ્યા. એમને રસ મેગેઝિનના એડિટોરિયલમાં હતો, પણ સરદારજી ફિલ્મ ‘શોલે’ની બસંતીનાં સગા ભાઈ જેવા હતા. એમને કશું પણ પૂછવાની જરૂર જ ક્યાં હતી. વગર પૂછ્યે એમણે ધંધાની એટલે કે ગોરખધંધાની વાત ઓકવા માંડી.
